BASTERNA

BASTERNA

genus vehiculi, Matronis olim Romanorum in usu. Differcbat a Lectica parum, cui quoque successit, itidem feminis propria. Antiquitus namque sellae lecticaeque in hunc usum adhibebantur, quibus matronae in publico etiam secretehabebantur. Hae cum servorum imponerentur humeris, Basternae postea, quae in earum successêre locum, ab animalibus baiulabantur, Salmas. ad Tertullian. de Pallio. Casaubon. vero ad Lamprid. Heliogabalô, c. 4. secundum pilentum, honestissimum vehiculi genus carpentum esse docens, carpentis matronarum Basternas successisse ait. Hae enim, cum prius carpentariô vehiculô vectarentur, quod a mulabus iunctis trahebatur, ut ex nummis Agrippinae ac Iuliae Augg. videre est, carpentorum postea ab Augustabus et Magistratibus usu coeptô, ad Basternas se contulisse leguntur. Hoc certum, Basternas, non ab hominibus, sed a burdonibus, vel mannis, vel mulabus, portari consuevisse, ut hodie in nostris Lecticis videmus, quas basternas esse nemo iverit insicias, qui forinam et usum ipsum et nomen eriam considerabit. Nam Basternae sunt Lecticae ex veterum Grammaticorum interpretatione. Glossae Legales, Λεκτίκιον, βαςτέρνα, κράββατον. Meminit carum Hieronymus ad Eustoch. Praecedit caveas Basternarum ordo semevirorum. Antiquus item Epigrammatographus Collect. Pithoean. I. edit. Lugdun.

Aurea matronas claudit Basterna pudicas,

Quae radians patulum gestat utrumque latus.

Hanc geminus portat duplici sub robore burdo,

Provehit et modicô pendula septa gradu.

Ubi duplex robur, amites sunt basternarum, ut vocat Palladius, asseres videlicet, seu perticae, aucupalibus similes, quarum Festus et idem modo memoratus Palladius meminerunt. Eadem plane habet et Isidor. Orig. l. 20. c. 12. Nec diversa tradit Servius, ad Virgil. Aen. l. 8. v. 666.

Pilentis matres in mollibus -----

Pilcnta, inquiens, sunt vehicula; sicuti nunc Basternas videmus. Erant autem tunc Veneti coloris, non ut nunc sunt russati, quibus castae Matronae uti non poterant. Earundem memptionem facit Gregor. Turonens. l. 3. c. 24. Deuteria vero, cernens filiam suam adultam valde esse, timens, ne eam concupiscens Rex sibi assumeret, in basternam positam, indomitis bobus coniunctis, eam de ponte praecipitavit. Vocis etymon quod attinet, Basterna ad verbum φορεῖον est, i. e. gestamen, quô nomine Graeci tam lecticam, quam sellam, appellant, a βάζω, seu βάσκω, unde βαςτὸν, quidquid ferendo est. Eaedem porro non minus ac lecticae, matronas, in publico etiam secrete ac domestice habebant: unde Isidor. in Glossis Basternam exponit tectam manalem, tectam absolute, pro tecta lectica, quae Graece κατάςτεγον φορεῖον; manalem, quod a mannis duceretur. Et vetus Epigramma de Basterna,

Provisum est caute, ne per loca publica pergens

Fuscetur visis casta marita viris.

In co ergo solum hoc vehiculi genus a lectica differebat, quod non ab hommibus gestaretur: sed a burdonibus, ut in eodem Epigramm. paulo ante habetur,

Quam geminus portat, duplici sub robore, burdo.

Et mentionem facit burdonum, qui hinc Basternarii dicti sunt, Ulpianus l. 48. ff. de Leg. 3. Item iumenta, vel lectica vel sella vel Burdones: quô nomine vero Pignorius servos intelligens, hôc fine adhiberi solitos e Liburnia inprimis servos viribus valentes, quos ad onera et lecticam parari consuevisse legimus, scribit, Vide Laurentium Pignorium Comm. de Servis, et Ioh. Laurentium Ictum de Re vehicularia. Isidorus vero in Glossis, mannos dat basternae; sicut burdones hi auctores, Sed Porphyrio mandos et burpos et burichos appellati notat. Idem Isidor. in Originibus a mulabus Basternam portari indicat, cum ait, a duabus ammalibus: sed et muli et burdones plerumque confunduntur: Gloss. ἡμἰονος ἐξ ἵππου θηλείας καὶ ὄνου: mulus, burdo etc. Coeterum interna Basternarum undique tecta caveas appellârunt, Acta S. Susannae, Eâdem horâ Praepedigna ascendit caveam basternae et venit ad domum Gabinii. Et S. Hieronym. Ep. 22. Praecedit caveas basternarum ordo semi virorum. Mollibus instratae erant stramentis, ut auctor idem Isidor. quae lectos videtur appellare Metellus in Quirin. Fclogâ decimâ,

Basternâ vectus, quâ stratus erat sibi lectus.

Uti viri docti emendant. Latera specularibus fuêre clansa. Iuvenal. Sat. 4. v. 21.

Quae vehitur latis clausô specularibus antrô.

Unde radians latus, in Epigramm. praedicto, Basterna,

Quae radians latum gestat utrumque latus, etc.

vide Iuretum ad Symmachum l. 6. Ep. 15. Car. du Fresne Glossar. Salmas. ad Lamprid. loc. cit. et Rossvveidum ad Vitas Patrum, ubi de Basternis multa.